Mámleket puqaraları tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar hár qanday mámleket milliy statistikasınıń zárúrli bólegi esaplanadi. Bunday maǵlıwmatlar málim waqıt aralıǵında xalıqtı dizimge alıw ilajları arqalı toplandı. Olar tek ǵana respublika emes, bálki Jer júzi xalqınıń sanı, social jaǵdayı, dáramatları sıyaqlı bir qansha zárúrli informaciyalardı esaplap barıwǵa xızmet etedi.
BMSh dunya mámleketlerine puqaralar menen júzege keliwshi bir qatar social mashqalalardıń sheshimi hám de ekonomikalıq kórsetkishlerdiń demografiyalıq kórsetkishler menen proporcional túrde ósip barıwın támiyinlew ushın hár on jılda keminde bir márte xalıqtı dizimge alıw ilajın ótkeriwdi usınıs etedi. Biraq, Mámleketimizde ǵárezsizlikten keyin keń kólemde xalıqtı dizimge alıw ilajı ótkerilmagan. Sol sebepli, mámleketimizde dáslepki márte ótkeriliwi názerde tutılǵan xalıqtı dizimge alıw ilajına házirgi waqıtta qızǵın tayarlıq kórilmeqde.
Mámleketimizde sınaw tárizinde ótkerilgen xalıqtı dizimge alıw ilajları, dáslepki márte ótkeriletuǵın dizimge alıw ilajına tayarlıqtıń zárúrli basqıshı esaplanadı. Usı ámeliyat metodikalıq, texnikalıq hám shólkemlestiriwdegi máselelerdi qayta kórip shıǵıw imkaniyatın beriwi sebepli, bunda qansha kóp respondentler (xalıq ) qatnassa, sonsha kóp kemshiliklerdi anıqlaw hám keleshekte bunday jaǵdaylardıń aldın alıwǵa sharayat tuwıladı hám respublika dárejesinde bolatuǵın xalıqtı dizimge alıw ilajınıń sapalı hám nátiyjeli ótkeriliwi támiyinlenedi.
Bul ilajlardıń áhmiyetli tárepi sonda, olar arqalı tekǵana ózimiz emes, bálkim keleshek áwlad ushın zárúrli maǵlıwmatlardı toplawǵa erisemiz. Xalıqtı dizimge alıw nátiyjeleri mámlekettiń keyingi demografiyalıq jáne social siyasatın belgilew menen birge, respublika hám aymaqlardı sociallıq-ekonomikalıq rawajlandırıw prognozları hám de dástúrlerin dúziwde keń qollanıladı. Keyingi on jıllıqqa mólsherlengen shańaraqlardı qollap –quwatlawǵa qaratılǵan social dástúrlerdi qáliplestiriw, emlewxanalar, balalar baqshaları, mektepler hám úy-jay qurılısın joybarlawda paydalanıladı.
Dizimge alıw nátiyjesinde qáliplestiriletuǵın mámlekettegi jumıs beriwshiler haqqındaǵı maǵlıwmatlar jeke isbilermenlikti rawajlandırıw hám xoshametlewge jol ashadı. Biznes wákilleri dizimge alıw maǵlıwmatları arqalı miynet hám de tutınıw bazarınıń jaǵdayın bahalaw, talap hám usınıslar zárúriyatın anıqlaw múmkinshiligine iye boladı. Bir sóz benen aytqanda, xalıq haqqında toplanatuǵın maǵlıwmatlar barlıq tarawlardı rawajlandırıp, mámleketti jáne de rawajlanıwına, jáhán maydanında Jańa Ózbekstannıń jańasha túsin sáwlelendiriwshi faktor bolıp xızmet etedi.
Al, respublikamızda xalıqtı dizimge alıw bizge ne beredi?
Birinshiden, málim bir sánede xalıqtıń anıq sanı (jası hám jınsı quramı, puqaralıǵı, milliy quramı (keń qamtılǵan), barlıq elatlı punktleri boyınsha sanı, shańaraq jaǵdayı, maǵlıwmat dárejesi, turaq-jay menen támiyinlengenlik dárejesi, miynet resursları, ekonomikalıq aktiv xalıq, xalıq bandligi (kásipi hám qánigeligi) hám jumıssızlıǵı, dáramat alıw dárekleri, mayıplıǵı boyınsha tolıq maǵlıwmat alınadı.
Ekinshiden, xalıq jan basına makroekonomikalıq kórsetkishlerdi esaplawda (jalpı ishki ónim, xalıq dáramatları, sanaat ónimi kólemi, tutınıw ónimleri kólemi, xalıqqa kórsetiletuǵın xızmetler kólemi, awıl xojalıǵı ónimleri) isletiledi.
Úshinshiden, xalıq migraciyası tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar qáliplestiredi.
Tórtinshiden, Respublika hám aymaqlardı sociallıq-ekonomikalıq rawajlandırıw, xalıq bándligi, áyeller hám balalar salamatlıǵın jaqsılaw hám shańaraqlarǵa járdem kórsetiw boyınsha ástúrlerdi mánzilli islep shıǵıwda maǵlıwmat retinde paydalanıladı.
Besinshiden, statistika keńseleri tárepinen shólkemlestiriletuǵın tańlama gúzetiwlerdi shólkemlestiriwde maǵlıwmatlar bazası retinde qollanıladı.
Altınshıdan, Milliy turaqlı rawajlanıw maqsetlerin ámelge asırıw kórsetkishlerin qáliplestiriw hám monitoringini júrgiziwde xızmet etedi.
Jetinshiden, elatlı punktlerdiń infrasistemasın jaqsılawda, miynet resurslarınan paydalanıw hám jaylastırıw boyınsha qısqa, orta hám uzaq múddetli prognozlar, dástúrlerdi islep shıǵıwda paydalanıladı.
Segizinshiden, Xalıq aralıq shólkemler hám paydalanıwshılar tárepinen ámelge asırılatuǵın analizler ushın keń qamtılǵan maǵlıwmatlar dáregi esaplanadı.
Bunday maǵlıwmatlar sociallıq-ekonomikalıq processlerdi prognoz qılıw, bántlik salasındaǵı siyasattı belgilew, social siyasat hám xalıq salamatlıǵı boyınsha dástúrlerdi jaratıwda, sonıń menen birge mámleket hákimiyatı shólkemleriniń wazıypaların orınlawı, pán hám jámietti maǵlıwmat penen támiyinlew ushın zárúr bolıp tabıladı.
Málimleme xızmeti